Gerrit Gielen

Falsificatie is een belangrijk begrip uit de wetenschapsfilosofie. Een theorie kan pas als een wetenschappelijke theorie beschouwd worden al deze falsificeerbaar is, dat wil zeggen testbaar of weerlegbaar. Veel denkbeelden die mensen hebben zijn dat helaas niet. Een tijdje geleden hoorde ik bijvoorbeeld op tv de volgend uitspraak: “Alle vrouwen zijn lesbisch, maar sommigen weten dat nog niet.” Die theorie is niet weerlegbaar: als ik aan vrouwen ga vragen of ze lesbisch zijn, wat ze ook antwoorden – ja of nee – de theorie klopt altijd.

Niet weerlegbare theorieën en denkbeelden zijn psychologisch gezien erg gevaarlijk. Mensen die er in geloven gaan namelijk denken dat zij altijd gelijk hebben en de waarheid in pacht hebben. Het wordt natuurlijk vooral gevaarlijk als mensen er massaal in gaan geloven. In het verleden was het communisme een voorbeeld van zo’n niet weerlegbaar wereldbeeld: alles wat er in een maatschappij gebeurde was het gevolg van klassenstrijd en uiteindelijk zou die strijd eindigen met een overwinning van het proletariaat. Weerlegging was niet mogelijk en dus was iedereen binnen het systeem die er op tegen was automatisch fout. Het aantal slachtoffers van het communisme wordt geschat op 94 miljoen.

Tegenwoordig zie ik dat het begrip narcisme vaak gebruikt wordt op een manier die zich niet laat weerleggen. Enorm veel mensen worden narcist genoemd, en dus voelen enorm veel mensen  zich het slachtoffer van een narcist. Het valt daarbij op dat wat de als narcist bestempelde persoon ook doet, zijn (het is meestal een hij) gedrag altijd als narcistisch gelabeld wordt. Geeft hij een bos bloemen, dan doet hij dat voor zichzelf, hij wil erkend worden door degene aan wie hij de bos geeft, laten zien hoe goed hij is. Geeft hij niet, dan denkt hij ook aan zichzelf. Wat hij ook doet, zijn gedrag wordt altijd zo uitgelegd dat hij alleen aan zichzelf denkt.

De gevolgen van die manier van denken zijn dramatisch. Iedere volgende relatie waarin iemand die zo denkt terecht komt zal ook weer een relatie zijn met iemand die als narcist beschouwd wordt. Er is geen ontsnappen aan, het gedrag van de partner kan niet meer anders geïnterpreteerd worden.

Niet weerlegbare denkbeelden kun je vergelijken met een bril met gekleurde glazen. Als je een bril opzet met blauwe glazen zie je alles om je heen als blauw. Dat ligt niet aan de wereld, maar aan de bril die je draagt. Een niet weerlegbare theorie is als zo’n bril. Als jij je partner alleen maar kunt bekijken door je narcist-bril zal iedere partner die je ooit tegen komt een narcist zijn.

Zet die bril af. Laat het oordeel narcisme over aan een expert. Ga uit van het goede in je medemensen, bekijk ze niet langer door een bril, en ga ervan uit dat ze in principe hetzelfde in elkaar zitten als jij: een mengeling van angst en liefde, donker en licht.

© Gerrit Gielen

---